Tử viPHẦN II: 5 CỘT TRỤ TƯ TƯỞNG ĐẶC SẮC TÁI THIẾT TRUNG QUỐC CỦA VƯƠNG HỖ NINH
(Vui lòng nghe nếu bạn không có nghiều thời gian để đọc)
Khám phá 05 cột trụ tư tưởng ấn tượng, sâu sắc và đặc sắc, những quyết định lịch sử được hoạch định trong im lặng và cũng đầy tranh cãi của Vương Hỗ Ninh. Người đàn ông đã làm nên quyền lực thâm nghiêm bằng tư tưởng và biến tư tưởng thành công cụ quyền lực tuyệt đối. Mỗi câu nói của Vương, là một viên gạch tư tưởng, nhưng khi ghép lại chúng đã trở thành mật mã chỉ huy cho toàn bộ hệ sinh thái quyền lực Trung Quốc hiện tại. Sắp đặt lên một trận cầu tư tưởng nhiều tầng, đó là: Ngôn từ được phép nói, hành vi được phép thực hiện, thông tin được phép lan truyền, kiến thức được phép giảng dạy và giấc mơ được phép mơ.
Cột trụ số 1: Ngôn từ được phép nói nhưng không được xuyên tạc, hành vi được thực hiện, thông tin được lan truyền nhưng trong khuôn phép
Lý luận định hướng Tự do ngôn luận không đồng nghĩa với tự do xuyên tạc, là một cú khóa trái tư duy cực kỳ tinh tế. Nó không bịt miệng người dân, nhưng nó lại khiến người dân hiểu cách tự bịt miệng mình.
Mỗi lần người dân chuẩn bị mở lời, họ sẽ phải tự hỏi rằng, liệu đây là ngôn luận hay đã xuyên tạc rồi? Thế nhưng không chỉ dừng lại ở việc kiểm soát lời nói, hệ thống này còn đi sâu hơn vào tầng tư duy. Câu nói, nếu tư tưởng bị nhúng nước, chính trị sẽ sụp đổ, là tuyên ngôn cốt lõi cho toàn bộ cấu trúc kiểm soát mà Vương Hỗ Ninh kiến tạo. Với ông, chính quyền không sụp vì bạo động, mà vì những ý tưởng ngoài kiểm soát. Một khi tư tưởng lệch hướng, len lỏi đủ sâu vào hệ thống, nó sẽ âm thầm bào mòn nền móng chính trị. Chúng ta sẽ không thấy ngay lập tức, thế nhưng đến một ngày, toàn bộ kết cấu có thể sập xuống mà không cần tới một tiếng nổ. Chính vì vậy, trong mô hình mà Vương thiết kế, ngôn luận không bị hạn chế triệt để, thế nhưng cũng không được thả tự do. Nó được tồn tại, thế nhưng trong giới hạn định sẵn, với những danh giới luôn có thể thay đổi.
Người dân có thể nói, nhưng phải biết mình đang nói trong một không gian bị kiểm soát. Tư tưởng không cần bị cấm đoán công khai, nó chỉ đủ giới hạn để khiến họ tự kiểm duyệt chính mình. Và đó là cách mà Trung Quốc đã dùng để kiểm soát 1,4 tỷ dân. Trung Quốc không còn kiểm duyệt một cách thô bạo như thời Mao, không còn bằng những cuốn sách bị đốt ngoài quảng trường, không còn những màn đấu tố vang rền giữa sân trường, cũng chẳng cần tới đoàn hồng vệ binh đi lùng từng câu từng chữ. Thay vào đó, họ kiểm duyệt bằng sự mềm mỏng của công nghệ, sự lặng lẽ của thuật toán và sự chủ động đến lạnh người của chính người dân.
Họ dạy tư tưởng từ lớp 1, họ chặn Google nhưng giữ Baidu, họ cấm Youtube nhưng cho người dân xem YouKu, người dân tưởng mình tự do vì được nói, được nghe, được gõ phím. Thế nhưng mọi thứ họ nghe, họ gõ, họ nghĩ đều chạy qua bộ lọc do Chính phủ lập trình. Vương Hỗ Ninh đã tạo ra tư tưởng mềm, một chiến lược kiểm soát vô hình, thấm dần, bọc nhung nhưng siết chặt hơn cả xiềng xích. Nếu bạo lực khiến người ta sợ mà im lặng, thì tư tưởng khiến người ta tự thấy mình nên im mới đúng. Đó là một hình thức kiểm soát tinh vi, thâm nhập thẳng vào cách người ta suy nghĩ, cảm nhận và lựa chọn.
Một trong những minh họa rõ ràng nhất là câu chuyện của Jack Ma, tỷ phú công nghệ, người từng là biểu tượng thành công toàn cầu của Trung Quốc. Vào năm 2020, chỉ sau một bài phát biểu tại Thượng Hải, ông đã phạm một sai lầm chết người khi chỉ trích hệ thống tài chính nhà nước là lỗi thời, đang gây trở ngại cho sự sáng tạo và phải được cải cách để thúc đẩy tăng trưởng. Ngay sau đó, cả đế chế của ông đã bị khống chế chỉ trong chưa đầy một tháng. Đợt IPO lịch sử của Ant Group trị giá 37 tỷ đô la, được ví như cú ra mắt lớn nhất mọi thời đại, bị đình chỉ chỉ 48 tiếng trước giờ G. Sau đó thì Jack Ma gần như biến mất khỏi truyền thông, Alibaba thì bị điều tra chống độc quyền, Ant thì bị yêu cầu tái cầu trúc. Toàn bộ mô hình tài chính của ông bị viết lại bằng một quy định mới. Không ai bắt Jack Ma, thế nhưng mọi điều ông xây dựng đều bị bóp méo tới mức buộc phải phục tùng.
Jack Ma được nâng lên như một biểu tượng Trung Hoa, thế nhưng cũng bị nhấn chìm như một lỗi biên dịch cần sửa. Chỉ vì câu nói của ông đã đi qua làn danh đỏ, không riêng gì giới doanh nhân, trí thức và nghệ sĩ cũng bị đặt dưới cùng một chiếc lồng tư tưởng. Năm 2014, chính quyền Trung Quốc đã đưa ra văn kiện số 9, khuyến cáo mạnh mẽ chống lại các giá trị phổ quát phương Tây như tự do báo chí, tam quyền phân lập, xã hội dân sự, hàng loạt những nhà báo độc lập, học giả và các blogger bị bắt hoặc biến mất trong im lặng.
Theo thống kê của Freedom House, năm 2023, Trung Quốc là quốc gia đứng cuối cùng trong bảng xếp hạng tự do Internet toàn cầu, với 0 trên 100 điểm. Có hơn 1 triệu tài khoản mạng xã hội bị gỡ hoặc đóng cửa mỗi năm, theo số liệu công bố của Cyberspace Administration of China. Không chỉ kiểm duyệt hiện tượng, Trung Quốc còn kiểm duyệt cả cầu trúc tư duy.
Trên Doin, phiên bản Tiktok nội địa Trung Quốc, bất kỳ nội dung nào mang yếu tố phản biện, hoài nghi chính sách hoặc có từ khóa nhạy cảm như Thiên An Môn, độc lập Tân Cương, Đài Loan đều bị xóa trong vài phút. Hệ thống AI phân tích cảm xúc, nhận diện giọng nói và gợi ý ngầm cho người sáng tạo nội dung biết đâu là danh giới không lời, tức là không cần luật pháp, chỉ cần thuật toán, không cần cảnh sát, chỉ cần thói quen tự kiểm duyệt. Tư tưởng mềm ở Trung Quốc khiến dân chúng tưởng mình đang tự do, trong khi mọi suy nghĩ đều đã bị hiệu chỉnh từ gốc.
Và trong bức tranh đó, Vương Hỗ Ninh không làm chính trị như một nhà cải cách, ông lập trình lại chính trị như một kỹ sư AI lập trình hành vi người dùng vậy. Chỉ cần điều chỉnh thuật toán tư tưởng, thì cả quốc gia sẽ hành xử như mong muốn mà không cần phải dùng tới bạo lực.
Cột trụ số 2: Hợp thức hóa quyền lực tuyệt đối trong quá trình thiết kế Lãnh đạo
Thông điệp không phải Tập Cận Bình thay đổi Trung Quốc, mà Trung Quốc cần một người như ông ấy. Vương đã không thần thánh hóa cá nhân, ông hợp thức hóa quyền lực, ông không biến Tập thành thánh sống, ông chỉ cần khiến xã hội tin rằng nếu không có Tập, Trung Quốc sẽ mất phương hướng. Một kiểu định vị chính trị không bằng bạo lực, cũng không bằng đa phiếu, mà bằng một thứ còn khó phản biện hơn, đó là cảm giác an toàn.
Một nhà lãnh đạo mạnh tay, kiên định, không chệch hướng, chính là giải pháp mặc định cho một thế giới, mà phương Tây đang được mô tả như vùng đất của sự hỗn loạn với bầu cử vỡ trận và tự do quá đà.
Khi hiến pháp Trung Quốc được sửa đổi vào năm 2018, xóa bỏ giới hạn 2 nhiệm kỳ Chủ tịch nước với 2.958/2.964 phiếu tán thành, cả một quốc gia không có một cuộc biểu tình nào, không có một tiếng nói phản đối nào vang lên công khai. Không phải vì người dân không nhận ra sự bất thường, mà bởi toàn bộ hệ thống lý luận đã hoàn thành phần việc của mình trước đó. Ông Tập không còn là một con người cụ thể, ông được định nghĩa là hạt nhân, là sương sống ổn định chính trị. Mọi hình thức cải cách thể chế, đa nguyên quyền lực hay chuyển giao dân chủ, đều bị vô hiệu hóa bằng một luận điểm cực kỳ đơn giản, nếu thay ông, đất nước sẽ loạn. Đến đại hội 20 năm 2022, tư tưởng Tập Cận Bình được đưa vào điều lệ đảng với 2 tầng khóa chính trị mang tên, 2 xác lập và 2 duy trì. Cái được gọi là nâng cấp vai trò, thực chất chỉ là một cách đóng nghiêm quyền lực đã tồn tại và không còn bị chất vấn.
Trong hệ quy chiếu đó, những người đặt câu hỏi không phải là đối lập, mà là đe dọa an ninh quốc gia. Không cần đàn áp, chỉ cần định danh lại. Vương Hỗ Ninh không cần chứng minh rằng Trung Quốc hơn phương Tây về công nghệ, ông chỉ cần chỉ ra rằng phương Tây không tự cứu nổi chính mình. Trong thế giới mà các quốc gia tự cho là dân chủ đang chật vật với mạng xã hội, với thông tin giả, với phân cực chính trị và khủng hoảng thể chế, thì câu nói phương Tây thắng về công nghệ nhưng chúng ta thắng về hệ thống như một nhát cắt lạnh lùng vào tự ái toàn cầu. Các vị có thể đưa tàu lên sao hoả, nhưng lại không thể bảo vệ nổi một cuộc bầu cử khỏi tin giả trên Facebook. Một quốc gia không cần phải ồn ào, chỉ cần không sụp đổ. Trong tầm nhìn của Vương, chính trị không cần quá nhiều tiếng nói, nó chỉ cần không có tiếng rạn nứt. Chính trị mà ông thiết kế là chính trị của sự ổn định tuyệt đối, kể cả phải đánh đổi bằng im lặng tuyệt đối. Đó là thứ quyền lực không cần được tung hô, chỉ cần không bị phản đối. Không cần được yêu quý, chỉ cần được mặc định là không thể thay thế.
Theo khảo sát của tờ Nhân dân Nhật báo, vào năm 2022, 90% người dân ủng hộ sự ổn định lãnh đạo kéo dài, 82% tin rằng thay đổi chế độ có thể gây ra rối loạn nghiêm trọng. Khảo sát phối hợp giữa Đại học Thanh Hoa và Trung tâm tuyên truyền Trung ương cũng cho thấy 87% tin rằng tự do phương Tây là nguồn gốc của hỗn loạn chính trị toàn cầu và 91% đồng tình rằng lãnh đạo không bị giới hạn nhiệm kỳ là mô hình phù hợp nhất với Trung Quốc.
Vương Hỗ Ninh không chiếm quyền lực, ông chỉ cần thiết kế lại khái niệm về quyền lực. Một khi ổn định được xem là giá trị tối cao, và lãnh đạo tuyệt đối được xem là công cụ duy nhất để giữ ổn định, thì dân chủ không còn là một nhu cầu, mà trở thành một mối đe dọa. Và như vậy, quyền lực không cần cưỡng ép vì nó đã được rót thẳng vào tâm trí như một lẽ dĩ nhiên không cần phải tranh luận.
Cột trụ số 3: Giấc mộng chung thay cho ước mơ riêng khi định hình lại văn hóa tư tưởng Trung Hoa
Giấc mộng Trung Hoa không phải là giấc mơ của từng cá nhân, nó là giấc mơ của cả quốc gia. Câu nói ấy, không phải là một lời nhắc nhở mà là mệnh lệnh tư tưởng được đóng khung. Nếu ở phương Tây, mỗi con người được nuôi dưỡng bằng ý tưởng rằng mình là trung tâm của vũ trụ cá nhân, được phép mơ ước, được phép sai, được phép thất bại, thì ở Trung Quốc, khát vọng tập thể phải được đặt lên trên hết, lấn át mọi ước mơ cá nhân.
Vương đã xây dựng một phiên bản giấc mơ hoàn toàn trái ngược với giấc mơ Mỹ. Không có tự do cá nhân, không có quyền lựa chọn, chỉ có phục tùng một mục tiêu lớn hơn, đó là sự phục hưng dân tộc Trung Hoa. Người dân không chỉ sống cho họ mà còn sống vì đất nước. Và khi giấc mơ đã được quốc hữu hóa thành một khái niệm mang tính dân tộc thì mọi ước mơ riêng đều phải nằm dưới chân bản thiết kế này. Đừng chạy theo tự do cá nhân, đất nước không thể nuôi nổi một thế hệ không chịu phục tùng. Không chỉ là một mệnh đề chính trị mà là đòn phủ đầu vào nền móng triết lý của phương Tây.
Câu nói ấy, tuyên bố rõ ràng rằng, nếu cá nhân là trung tâm thì xã hội sẽ mất đi sự gắn kết và nhà nước sẽ bị làm yếu bởi sự hỗn loạn của hàng triệu cái tôi không định hướng. Một thế hệ không phục tùng, là mầm mống của sự phản loạn, và vì vậy, nhà nước phải ưu tiên sự trung thành hơn là quyền lựa chọn. Trong tư tưởng của Vương, một xã hội có thể sụp đổ không phải vì đói nghèo hay chiến tranh mà vì ý thức cá nhân trỗi dậy không kiểm soát. Thế nên, họ cần tạo ra một loại vaccine tư tưởng để định dạng lại nó. Đây không phải là triết lý mang tính văn hóa mà là mô hình điều phối xã hội toàn diện.
Từ năm 2021, tư tưởng Tập Cận Bình được đưa vào giảng dạy bắt buộc từ lớp 1 đến hết đại học. Đó không còn là giáo dục công dân, mà là lập trình ý thức hệ. Ngay trong ngành giải trí, nơi vốn là sân khấu của sáng tạo và cá tính, hệ thống vẫn siết chặt đường biên tư tưởng. Năm 2021, Cục Quản lý Phát thanh Truyền hình Trung Quốc đã cấm toàn bộ các chương trình có yếu tố nữ tính hóa nam giới, phi truyền thống hoặc gây lệch chuẩn công dân. Mọi chương trình đều phải phù hợp với giá trị xã hội, định hướng theo giấc mộng Trung Hoa. Những chương trình vốn được yêu thích vì sự đa dạng thì đã bị gỡ sóng. Các nhóm thần tượng bị siết chặt không phải vì nghệ sĩ phản đối chính quyền, mà vì họ đại diện cho những cá tính vượt khung, và cá tính chính là khởi điểm của tự do cá nhân hóa.
Trong lĩnh vực điện ảnh, bộ lọc còn khắt khe hơn. Từ năm 2020, tất cả kịch bản phim phải trải qua quy trình kiểm duyệt tư tưởng trước khi được sản xuất. Kết quả là hơn 70% phim độc lập bị từ chối công chiếu vì không phù hợp với định hướng tư tưởng. Những đề tài như tham nhũng nội bộ, sai lầm chính sách, lịch sử nhạy cảm đều bị cấm tuyệt đối. Ở đây, điện ảnh đã không còn là công cụ ghi lại hiện thực mà là tấm gương phản chiếu lý tưởng đã được hiệu chỉnh.
Thế nhưng điểm cốt lõi của hệ thống này, không nằm ở nội dung bị kiểm soát mà nằm ở cách kiểm soát được tích hợp vào cấu trúc hành vi xã hội. Hệ thống tín dụng xã hội tính đến năm 2023 đã chấm điểm hơn 1,3 tỷ công dân và 33 triệu doanh nghiệp. Những hành vi như nói xấu lãnh đạo, chia sẻ thông tin lệch chuẩn hoặc đơn giản là theo dõi những tài khoản không đúng định hướng đều bị ghi nhận là ảnh hưởng trực tiếp tới cuộc sống; vay vốn bị từ chối, di chuyển bị hạn chế, con cái mất xuất học bổng. Tự do ở đây không bị cấm, nó chỉ bị gắn thẻ, bị định giá và bị loại khỏi hệ thống nếu không đạt chuẩn trung thành. Trên không gian mạng, công nghệ không được dùng để bảo vệ người dùng mà dùng để bảo vệ tư tưởng. Các nền tảng như Doin, WeChat, Zihu, Bilibidi đều tích hợp AI có thể phân tích cảm xúc người dùng. Nếu hệ thống phát hiện dấu hiệu mất lòng tin, hoài nghi chính quyền hoặc biểu hiện tiêu cực, nội dung bạn xem sẽ bị điều hướng, các bài viết sẽ bị chặn và tài khoản của bạn sẽ bị âm thầm ghi nhớ.
Hệ tư tưởng mà Vương xây dựng đã tạo ra một Trung Quốc không còn cần phải kiểm soát thô bạo như thời của Mao, không còn cảnh đấu tố cũng không có cảnh sách bị đốt giữa quảng trường. Thay vào đó là ánh sáng dự nhẹ của màn hình, là lớp bụi mỏng trong tâm trí, nơi mà mỗi công dân đều phải tự biết rằng mình nghĩ gì, nên im lặng vào lúc nào và mơ thế nào cho đúng. Trong giấc mơ chung ấy, người dân cũng chẳng cần phải mơ đâu, họ chỉ cần đóng vai một người đang mơ đúng giấc mơ mà quốc gia đã viết sẵn.
Cột trụ số 4: Điều hướng hành vi trong các tầng quản trị
Nếu bạn thắng mà không cần đánh, bạn đã đạt tới cảnh giới cao nhất của quyền lực. Tư tưởng chính trị này của Vương chịu ảnh hưởng sâu đậm từ Tôn tử, lấy trí tuệ và tâm lý để chinh phục thay vì bạo lực.
Trong hệ thống mà Vương thiết kế, ở đó quyền lực không cần được đàn áp công khai, chỉ cần kiểm soát tư duy, điều hướng dư luận và khiến người dân tin rằng họ đang sống trong một mô hình tối ưu. Chiến thắng với ông là sự phục tùng mà không cần ra lệnh. Có câu chuyện, giáo sư Hứa Trương Nhuận từng là một trong những trí thức hàng đầu về pháp quyền ở Đại học Thanh Hoa, cái nôi tinh hoa chính trị của Trung Quốc. Năm 2020, ông viết một bài luận bằng tên “Một đất nước đang lâm nguy”, phê phán cách kiểm soát tư tưởng, phản biện sự tập trung quyền lực. Chỉ 72 giờ sau, bài viết đó đã biến mất khỏi mọi nền tảng số, một tuần sau, ông bị đình chỉ giảng dạy, hồ sơ giảng viên bị xóa, tài khoản đã bị khóa. Không ai đánh ông, cũng chẳng ai bỏ tù ông, hệ thống chỉ rút ổ cắm và ông đã chìm vào bóng tối.
Ngay cả trong giới hành chính cấp cao, nơi tưởng như quyền lực đủ để phòng vệ, thì mô hình quyền lực này vẫn thắng thế. Tôn Lập Quân, cựu Thứ trưởng Bộ Công an, từng được xem là thế hệ lãnh đạo tiếp theo, bị thanh chừng không phải vì tham nhũng, mà vì nghi thiết lập mạng lưới quyền lực riêng. Hệ thống không cần đưa ra bằng chứng cụ thể, chỉ cần tuyên bố gây nguy cơ chính trị và toàn bộ lý lịch, sự nghiệp của ông bị loại khỏi truyền thông. Tên của ông biến mất khỏi các văn kiện chính thức, như một quân cờ bị gạt khỏi bàn cờ mà không ai được phép nhớ tới. Trung Quốc không còn hành xử như một thể chế cai trị bằng bạo lực, họ hành xử như một hệ điều hành quyền lực. Mỗi cá nhân, là một phần mềm, nếu mã tư duy của bạn tương thích, bạn sẽ được cập nhật, được sử dụng. Nếu không, bạn sẽ bị gỡ cài đặt. Không cần công khai trừng phạt, chỉ cần bạn không còn xuất hiện ở bất cứ đâu.
Nhắc lại báo cáo của Freedom House 2023, Trung Quốc tiếp tục nhiều năm đứng trót bảng tự do Internet toàn cầu với 0/100 điểm. Trung bình mỗi tháng, gần 1,6 triệu bài đăng bị gỡ trên Douyin, Weibo, Zihu. Trong đó thì hơn 60% bị đánh dấu là đe dọa trật tự tư tưởng. Không phải trật tự an ninh, mà là tư tưởng. Mọi lời nói, mọi bài đăng, mọi câu hỏi đều bị chấm điểm. Và chỉ cần sai tông, bạn sẽ bị xử lý trước khi kịp trở thành người có ảnh hưởng.
Thắng mà không cần đánh, cũng thể hiện trong luật an ninh quốc gia Hồng Kông năm 2020. Chỉ trong 6 tháng, hơn 110 nhân vật dân sự, từ nhà báo, nghị sĩ, luật sư cho tới nhà hoạt động bị bắt giữ hoặc buộc phải lưu vong. Không cần thiết lập trại cải tạo, chỉ cần luật mở rộng đủ để mọi người biết nên im khi nào, viết gì và ai không nên gặp. Đó là cảnh giới cao nhất mà quyền lực có thể đạt tới. Chiến thắng mà không cần giao chiến, loại bỏ cá biệt mà không để lại máu. Tất cả diễn ra trong im lặng, vòn vẹn chỉ ở 4 từ, ổn định chính trị.
Cột trụ số 5: Lọc tư duy từ mọi hành vi trong đời sống
Khi quốc gia để người dân chạy theo văn hóa tiêu dùng, họ sẽ quên mất trách nhiệm công dân. Và một thế hệ không phục tùng là mầm mống của phản loạn. Hai câu nói của Vương Hỗ Ninh đã định hình lối sống, thói quen và cả ước mơ của những người trẻ Trung Quốc.
Ở phương Tây, tiêu dùng là quyền cá nhân. Bạn có thể mua sắm, có thể thể hiện bản thân qua quần áo, điện thoại, du lịch hay bất kỳ điều gì bạn thích. Thế nhưng trong mắt chiến lược gia Trung Quốc, chủ nghĩa tiêu dùng nếu không kiểm soát sẽ dẫn tới bùng nổ cá nhân chủ nghĩa. Điều mà Đảng luôn coi là bệnh lý phương Tây. Thế nhưng Trung Quốc không cấm tiêu dùng, họ thuần hóa nó. Tiêu dùng trở thành phần thưởng cho lòng trung thành. Ai phát ngôn tích cực, cư xử đúng mực, phục tùng giấc mộng quốc gia thì sẽ được vay vốn ưu đãi, được mua vé tàu, máy bay, được cho con học trưởng tốt. Tiêu dùng ở đây không còn là quyền mà là đặc quyền được cấp cho những người ngoan ngoãn. Hệ thống tín dụng xã hội chính là công cụ vận hành logic đó.
Theo báo cáo của Bộ Công an, vào năm 2022, hơn 30 triệu người đã bị hạn chế tiếp cận các dịch vụ cơ bản như vé tàu cao tốc, thuê nhà hay vay vốn chỉ vì vi phạm đạo đức xã hội. Một cụm từ có thể bao gồm từ nợ tiền đến cả việc chia sẻ những bài viết trái chiều. Ở Trung Quốc, người dân chỉ được sống tiện nghi nếu họ được đánh giá là xứng đáng với tiện nghi đó.
Ngay cả những nền tảng tiêu dùng trẻ chung như Dowin, Seon Kongsu hay Bilibili, nhìn thì ngập tràn son môi, thời trang, mỹ phẩm, nhưng thực chất đều được tích hợp AI kiểm duyệt tầm sâu.
Những từ khóa như bầu cử, quyền con người, tự do cá nhân đều nằm trong danh sách hạn chế. Bạn có thể khoe chuyến du lịch nhưng không nên hỏi vì sao mình không được chọn lãnh đạo. Bạn có thể đeo túi Dior nhưng đừng lỡ miệng mà nói về ngân sách nhà nước. Một khi quyền sở hữu lấn át khả năng phản biện thì chế độ đó đã chiến thắng mà không cần bước chân vào từng nhà.
Thế hệ Gen Z ở Trung Quốc được nhà nước định hình để trở thành người tiêu dùng ngoan, chứ không phải những công dân phản biện. Một khảo sát của China Youth Daily năm 2023 cho thấy 78% thanh niên thành thị cho rằng ổn định và đủ sống quan trọng hơn tự do cá nhân. 62% không quan tâm đến chính trị, miễn là cuộc sống vật chất đủ tốt. Không ai bị ép trung thành, chỉ đơn giản là họ không có động lực để nghĩ khác đi. Ngay cả những người bán hàng livestream cũng phải phục tùng. Theo quyết định năm 2022, tất cả các KOL và các nhà bán hàng online phải đăng ký tên thật, lý lịch, cam kết không phát ngôn, trái định hướng. Những chủ đề như chính sách dân số, Hồng Kông hay lịch sử nhạy cảm bị liệt vào vùng cấm. Chỉ cần một phút lỡ miệng, họ có thể bị khóa kênh, bị truy thu thuế, thậm chí bị cấm hoạt động vĩnh viễn. Bạn có thể bán son nhưng đừng tô màu cho điều gì khác. Điển hình là chiến dịch thanh chừng văn hóa thần tượng năm 2021. Khi các fandom trở thành một cộng đồng có tổ chức, với khả năng huy động truyền thông, tiền bạc và tiếng nói, Chính phủ lập tức dọn dẹp toàn diện. Hơn 100 nền tảng giải trí bị thanh tra, các bảng xếp hạng bị xóa, fanclub bị gỡ. Không phải vì idol có tội, mà vì fan của họ có khả năng tổ chức ý chí tập thể ngoài sự kiểm soát của Đảng.
Và khi đã dọn sạch sân chơi tinh thần, nhà nước khéo léo mở ra một sân chơi mới, tiêu dùng định hướng chính trị. Mua gì, xem gì, đọc gì, ăn gì đều được sắp xếp lại theo gợi ý của thuật toán. Ngay cả những người livestream cũng phải đăng ký tư tưởng, không nói tục, không khơi gợi phong cách sống lệch khỏi chuẩn công dân. Tiền thì vẫn được chi, nhưng không được đi lạc ra khỏi đường day. Và kết quả là một xã hội nơi mà người dân có thể tranh luận ồn ào về màu son mới nhưng phải im lặng tuyệt đối khi một luật sư nhân quyền bị kết án. Bạn có thể chọn thương hiệu giày nhưng không được chọn người lãnh đạo. Hệ thống hiểu rất rõ để kiểm soát một thế hệ, thì không cần xiềng xích. Chỉ cần cho họ đủ thứ để tiêu, rồi khéo léo khoá lại phần đầu.
Vương Hỗ Ninh không viết sách lược như Tôn Tử, không cầm doi như Hàn Phi. Ông cầm bút như cầm la bàn, vẽ nên một bản đồ quyền lực, nơi mà từng câu, từng chữ thay thế cho cả đạo luật, nơi từng viên gạch của chế độ, được đặt lên bằng sự ổn định có lập trình. Ông không cần ban hành pháp lệnh, không đứng đầu một cơ quan, nhưng hệ thống lại vận hành theo nhịp thở của tư duy do ông kiến tạo. Trung Quốc hiện đại không còn sợ loạn, họ sợ lệch và Vương chính là kiến trúc sư trưởng của một trật tự ổn định toàn vẹn nơi không có đường lùi, không có cửa thoát, chỉ có một con đường là phục tùng hợp lý, im lặng có kiểm duyệt và trung thành có chỉ dẫn.
Trong ván cờ giữa các mô hình quyền lực toàn cầu, ông không phải kỳ thủ, cũng không phải kỳ vương, ông là người khắc lên bàn cờ, và khi bạn là người định hình luật chơi thì bạn không cần thắng, bạn chỉ cần khiến cho mọi người không còn nghĩ tới việc thua hay thắng nữa.
